STAWONOGI - TRYLOBITOWCE, SKORUPIAKI

Podtypy:

   1.       Trylobitowce

   2.       Skorupiaki

Gromada: Skorupiaki

   3.       Tchawkodyszne

Gromady: Owady i Wije

   4.       Szczękoczułkowce

Gromady: Pajęczaki i Staroraki

Stawonogi opanowały środowiska:

   ·         wodne – skorupiaki

   ·         lądowe- pozostałe z wyjątkami

Najwięcej stawonogów jest w strefie umiarkowanej

Pratchawkowce – oddzielna jednostka systematyczna, jest to ślepa uliczka w rozwoju ewolucyjnym, oddychają pratchawkami.

    TRYLOBITOWCE

ü  stawonogi kopalne

ü  żyły w paleozoiku i są to skamieniałości przewodnie

ü  ciało członowane na 3 części, chitynowy oskórek, dużo odnóży, członowane czułki jako narządy zmysłów

ü  nazwa trylobity pochodzi od 3 wzdłużnych części ciała

Cechy charakterystyczne stawonogów:

   1)      wykształcenie odnóży które są członowane, a poszczególne człony połączone ruchomo, czyli stawowo (odnóża wywodzą się od wieloszczetów, jest to pozostałość po przodkach, a stawy w nich to wstawki z bardziej giętkiej chityny).

   2)      chitynowy oskórek który jest  ochroną mechaniczną, a także zabezpiecza przed utratą wody

   3)      podział ciała na tagmy: głowa, tułów, odwłok

   4)      otwarty układ krwionośny z sercem po stronie grzbietowej

SKORUPIAKI
ü  wodne       ·         raki       ·         kraby        ·         homary       ·         langusty       ·         krewetki       ·         pąkle (osiadłe)	ü  lądowe       ·         stonogi       ·         prosionki

Raki:

ü  mają barwę wody w której żyją

ü  chodzą do przodu, a pływają do tyłu

ü  podział ciała na: głowotułów, odwłok

ü  ciało skorupiaków pokrywa chitynowy oskórek wysycony minerałami; są to związki wapnia, fosforu i magnezu

ü  pancerz to mechaniczna ochrona

Odnóża

Rak ma 19 par odnóży:

ü  2 pary – czułki (odnóża zmysłowe)

ü  6 par – odnóża gębowe

   ·         1 para – żuwaczki

   ·         2 pary - szczęki

   ·         3 pary – szczękonóża

ü  5 par – odnóża kroczne

   ·         pierwsza para zaopatrzona w szczypce

ü  6 par - odnóża odwłokowe

   ·         odwłok segmentowany, telson – płetwa odwłokowa

ü  oczy umieszczone na ruchomych słupkach

ü  raki są skrzelodyszne (skrzela twarde i sztywne, po wyjęciu z wody skrzela nie sklejają się)

ü  skrzela leża pod powłokami pancerza, woda wnika przez szczeliny tylne, a przednimi wypływa.

Układ krwionośny

ü  układ krwionośny otwarty

ü  serce leży w głowotułowiu po stronie grzbietowej

ü  w sercu są ostie- pory przez które krew wnika do jamy serca i tłoczona jest ku przodowi

ü  krew barwna:

   ·         czerwona z hemoglobiną

   ·         niebieska z hemocyjniną

ü  barwniki w osoczu

Układ nerwowy

ü  tworzą go zwoje: nadprzełykowy (przekształcony w mózg) i podprzełykowy

   

ü  ze zlania parzystych zwojów nerwowych powstaje łańcuszek nerwowy

Układ wydalniczy

ü  są to gruczoły zielone(czułkowe) – są to przekształcone i skupione metanefrydia pierścienic

ü  wydaliną jest amoniak

Układ pokarmowy

ü  raki są drapieżne, ale chętnie żywią się padliną

ü  mają dwu częściowy żołądek: część żująca i część trawienna

ü  gruczoł trawienny (trzustko - wątrobowy)

Rozmnażanie

ü  płciowo

ü  rozwielitka – partenogenetycznie (dzieworodnie)

ü  rozdzielnopłciowe, bardzo wyraźny dymorfizm płciowy (samice większe), zapłodnienie zewnętrzne

U raka do zapłodnienie dochodzi pod ogonem samicy, tam składa jaja, a samiec podpływa przykleja worek z plemnikami (spermatofory); pod odwłokiem rozwijają się małe raki. U raka rozwój prosty

ü  pływik i żywik – larwy niektórych skorupiaków np. kraba

ü  mają zdolność regeneracji lecz od regenerowany narząd jest mniejszy