TKANKI ZWIERZĘCE (NABŁONKOWE I ŁĄCZNE)

Nauka: histologia

Tkanka – zespół komórek, o podobnym pochodzeniu, budowie oraz pełniący określone funkcje w organizmie

Podstawowe grupy tkanek:

   ·         nabłonkowe

   ·         mięśniowe

   ·         łączne

   ·         nerwowe

TKANKI NABŁONKOWE

ü  najstarsza ewolucyjnie jest tkanka nabłonkowa, ma, więc największe zdolności regeneracyjne, bo charakteryzują się mało specjalizacją

ü  wspólną cechą tkanek nabłonkowych jest bardzo ścisły układ komórek, po między komórkami jest bardzo mało lub brak istoty (substancji międzykomórkowej)

ü  bardzo szybko dzielą się i regenerują

ü  każdy nabłonek leży na błonie podstawowej (białkowo- lipidowej), do której jest przymocowany półdesmosonami, komórki połączone są ze sobą pełnymi desmosonami            

   

Funkcje desmosomów:

   1.       zwierająca

   2.       komunikacyjna, dzięki tym połączeniom następuje wymiana substancji

Podział nabłonków ze względu na kształt:

ü  płaski

ü  kostkowy (sześcienny)

ü  walcowaty (cylindryczny)

   

ü  nabłonki są jedno lub wielowarstwowe; wielowarstwowe występują tylko u kręgowców

ü  o rodzaju nabłonka wielowarstwowego decyduje forma komórek zewnętrznych

ü  nabłonek wielorzędowy jest jednowarstwowy, jądra rozmieszczone są na różnych poziomach, o wielorzędowości decyduje rozmieszczenie jąder

ü  nabłonek przejściowy jest wielowarstwowy, gdzie warstwa zewnętrzna to komórki szczególnie duże pokrywające swoją powierzchnią kilka warstw położonych pod nimi, charakteryzuje się dużą rozciągliwością , występuje w drogach wydalniczych, moczowodach.

Podział nabłonków ze względu na funkcje:

ü  pokrywające (oskórek)

ü  wchłaniające (pęcherzyki płucne; w jelicie)

ü  zmysłowe (wyposażone w zakończenia nerwowe np. w skórze, na siatkówce oka do odbierania bodźców świetlnych)

ü  gruczołowe (wydalnicze) – buduje wszystkie gruczoły

Gruczoły:

   ·         egzokrynowe -  zewnątrz wydzielnicze, takie które są wyposażone w kanały wyprowadzające ich wydzielinę : skórne, wątroba.

   ·         endokrynowe – wewnątrz wydzielnicze, takie które nie mają kanałów wyprowadzających, ich wydzielinę wchłania krew i rozprowadza po organizmie człowieka, należą do nich gruczoły dokrewne (hormonalne) – ich wydzieliną jest zawsze hormon (tarczyca, nadnercza, szyszynka, przysadka mózgowa).

trzustka – gruczoł podwójnego wydzielania 

Podział gruczołów ze względu na sposób wydzielania:

   ·         merokrynowe – takie gdzie wydzielina gromadzi się w górnej części komórek merokrynowych, po czym jest uwalniana z tych komórek bez ich uszkodzenia i nadal wydzielają wydzielinę: dokrewne, potowe

   ·          apokrynowe – wydzielina gromadzi się w górnej części, po czym góra komórki odrywa się od gruczołu i staje się częścią wydzieliny np. gruczoły mleczne ssaków.

   ·         holokrynowe – całe komórki odrywają się, odpadają i staja się składnikiem wydzieliny np. skórne gruczoły łojowe

Podział gruczołów ze względu na kształt:

I.                    cewkowe – gruczoły potowe

II.                  pęcherzykowe – gruczoły łojowe

III.                cewkowo – pęcherzykowe – gruczoły mleczne ssaków

Lokalizacja poszczególnych nabłonków w organizmie człowieka:

Nabłonek	Lokalizacja w organizmie człowieka
·         jednowarstwowy płaski	·         Występuje wszędzie tam, gdzie warstwa oddzielająca nie powinna utrudniać transportu substancji. Występuje w pęcherzykach płucnych, wyścieła naczynia krwionośne, a w nerce współtworzy torebki ciałek nerkowych
·         jednowarstwowy sześcienny	·         Występuje w kanalikach nerkowych i końcowych odcinkach gruczołów, czyli tam, gdzie intensywnie zachodzi wchłanianie lub wydzielanie
·         jednowarstwowy walcowaty	·         Występuje przede wszystkim w przewodzie pokarmowym (od żołądka do odbytnicy) oraz w jajowodach. W jelicie cienkim posiada wypustki cytoplazmatyczne, zwane mikrokosmkami, natomiast komórki nabłonka mają liczne rzęski.
·         jednowarstwowy wielorzędowy	·         Występuje w drogach oddechowych (jamie nosowej, krtani tchawicy i oskrzelach). Na powierzchni tego nabłonka często występują liczne rzęski
·         wielowarstwowy płaski	·         Występuje między innymi w jamie ustnej (do przełyku), w pochwie i na przedniej powierzchni rogówki oka. Odmianą nabłonka wielowarstwowego płaskiego jest naskórek, którego komórki rogowacieją.

TKANKI ŁĄCZNE

TKANKI ŁĄCZNE
Oporowe	Właściwe	Płynne
ü  kość      ·         zbita      ·         gąbczasta ü  chrzęstna      ·         szklista      ·         sprężysta      ·         włóknista	·         zarodkowa       ·         siateczkowa       ·         tłuszczowa       ·         właściwa wiotka       ·         właściwa zbita	·         krew      ·         limfa

KREW (7-8 % masy ciała = 5-6 l)
Osocze (52 – 55%)	Elementy morfotyczne (krwinki) (48-45%)
ü  fibrynogen ü  surowica:      ·         woda 92%      ·         glukoza      ·         witaminy      ·         hormony      ·         aminokwasy      ·         kwasy tłuszczowe      ·         mocznik      ·         amoniak      ·         dwutlenek węgla      ·         jony: Ca2+,Na+,K+,Cl-	ü  erytrocyty (4,5-5,5 mln/mm3) ü  leukocyty (4-8 tys./mm3 ) ü  trombocyty (200-400tys./mm3)

Klasyfikacja leukocytów:

Leukocyty
Granulocyty – 60 %	Agranulocyty – 40%
ü  neutrofile (obojętnochłonne ) – 55% ü  eozynofile (kwasochłonne) – 3-4% ü  bazofile (zasadochłonne) - 0,5 -1%	ü  limfocyty T, B – 35% ü  monocyty – 4-5 %

KREW

ü  jest tkanką płynną

ü  stanowi 7-8% masy ciała

ü  krew jest tkanką łączną, a wszystkie tkanki łączne mają luźny układ komórek i między komórkami jest dużo istoty międzykomórkowej

ü  krew różni się od wszystkich tkanek łącznych tym, że istota międzykomórkową we krwi jest osocze nie tworzone przez krwinki, a jest tworzone przez wątrobę i w śledzionie 

Osocze

ü  fibrynogen – białko, niezbędne w procesie krzepnięcia krwi

ü  surowica – osocze pozbawione fibrynogenu

Erytrocyty

ü  erytrocyty są najliczniejsze

Różnice między erytrocytami:

ü  erytrocyty wszystkich kręgowców poza ssakami są duże, owalne, posiadają jądro komórkowe

ü  erytrocyty ssaków są to małe okrągłe płytki, dojrzałe  są bez jądrowe i obustronnie się zapadają, gdy zanika u nich jądro zanikają też mitochondria

ü  ludzka czerwona krwinka ma średnice 7-9 mikrometrów

ü  ewolucja zmniejsza wielkość erytrocytów lecz zwiększa ich ilość, a dzięki temu mają większą powierzchnie łączenia się z tlenem i dwutlenkiem węgla dzięki zawartej w niej hemoglobinie. Zanik jądra zwiększa ich powierzchnie i ogranicza ich własny metabolizm przez co nie zużywają dużej ilości tlenu który transportują

ü  erytrocyty są tworzone w czerwonym szpiku kostnym w procesie erytropoezy:

komórka macierzysta àhemocytoblastàerytroblastàretikulocyt – uwolniony do krwi obwodowej, gdzie zanikają jądra

Co wpływa na erytropoezę:

ü  EPO – erytropoetyna – hormon tworzony w nerkach, przyśpiesza dojrzewanie erytrocytów i powoduje że są większe

ü  witamina B₁₂ – jej niedomiar powoduje anemię 

Erytrocyty żyją od 80 do 120 dni, umierają w śledzionie i wątrobie, gdzie ulegają rozpadowi

OB. – odczyn Biernackiego – szybkość oddzielania się krwinek od osocza, prawidłowe wynosi 2-8 mm/h. Liczba dwucyfrowa świadczy o stanie zapalnym

hemoliza – pękanie czerwonych krwinek i wylewanie się hemoglobiny, spowodowane jest ukąszeniem przez węża (działanie jadu) lub jak jest hipotoniczne osocze.

hematokryt – proporcja ogólnej ilość krwi do ilości krwinek czerwonych (erytrocytów)

ü  normalnie powinno się posiadać od 12 do 14% hemoglobiny.

Leukocyty:

ü  jest ich najmniej

ü  liczba leukocytów powyżej 10 tys. świadczy o stanie zapalnym

ü  leukocyty są największe, kształtu amebowatego (nieregularnego).

ü  potrafią wychodzić poza włosowate naczynia krwionośne, bo zawsze przemieszczają się do miejsca infekcji.

ü  jako jedyne krwinki mają jądro

Granulocyty – mają ziarnistość w cytoplazmie, ich cechą są segmentowane jądra komórkowe

neutrofile, eozynofile, bazofile – podział granulocytów dokonany na podstawie barwnika którym się barwią ,

   ·         ilość obojętnochłonnych rośnie w czasie infekcji

   ·         ilość kwasochłonnych rośnie przy zarażeniach pasożytami

   ·         zasadochłonne wytwarzają heparynę – wielocukier, polisacharyd, zapobiega krzepnięciu krwi

ü  wszystkie granulocyty walczą z drobnoustrojami:

   ·         chemicznie – wydzielają odpowiednie enzymy

   ·         mechanicznie – fagocytoza

Agranulocyty:

ü  monocyty

   ·         tworzą interferon – białko przeciw wirusowe

   ·         fagocytozują drobnoustroje chorobotwórcze

ü  limfocyty

   ·         odpowiadająca tworzenie przeciwciał i pamięć immunologiczną

pamięć immunologiczna – tworzą komórki pamięci dzięki którym jesteśmy odporni na to co już chorowaliśmy

   ·         limfocyty powstają poza szpikiem kostnym w śledzionie, grasicy, węzłach chłonnych

 Trombocyty:

ü  powstają w czerwonym szpiku kostnym w procesie trombopoezy

ü  trombocyty są to fragmenty oderwanych wielkich komórek szpiku kostnego zwane megakariocyty

ü  są najmniejsze, bez jądrowe, różnokształtne

ü  odpowiadają za proces krzepnięcia krwi

Proces Krzepnięcia

W wątrobie przy udziale witaminy K powstaje nieaktywny enzym protrombina, wydzielana jest do osocza krwi, żeby stała się czynną trombiną. Potrzebna jest trombokinoza z płytek krwi i jony wapnia (Ca²⁺). Trombokinoza wylewa się z trombocytów, bo gdy doszło do uszkodzenia krwinki kaleczą się o poszarpane brzegi naczynia i wylewa się trombokinaza. Fibrynogen pod wpływem trombiny przekształca się w fibrynę (włóknik) i tworzy gęstą sieć, gdzie tworzy się skrzep.

protrombina àtrombokinaza z płytek krwi i Ca²⁺ --> trombina

fibrynogen--> trombina --> fibryna (włóknik)

Funkcje krwi:

   ·         leukocyty walczą z drobnoustrojami chorobotwórczymi

   ·         erytrocyty transportują tlen i trochęCO₂

   ·         trombocyty odpowiadająca krzepnięcie krwi

   ·         regulacja temperatury ciała

   ·         przenoszą hormony, wodę, składniki odżywcze

LIMFA(CHŁONKA)

ü   jest 2 tkanką łączną płynną

ü  płynie w układzie otwartym i jest płynem bezbarwnym

ü  zawiera tylko leukocyty, a większość z nich to limfocyty, oprócz nich zawiera osocze

Osocze limfy to przesączone osocze krwi, do przestrzeni międzykomórkowych przesącza się przez naczynia włosowate i wchodzi naczyń limfatycznych, płynie w stronę krwi, po drodze wyposaża się w leukocyty, bo one powstają w grasicy, śledzionie, węzłach chłonnych, grudkach chłonnych. duże naczynia limfatyczne łączą się z żyłami dużego obiegu krwi i łączy się z krwią, limfa wspomaga krew w funkcjach obronnych i transportowych.

TKANKI ŁĄCZNE WŁAŚCIWE

W istocie miedzy komórkowej którą same wytwarzają posiadają białkowe włókna:

kolagen – komórki klejowe, w kuchni żelatyna

elastyna – tworzy włókna sprężyste

retikulina – tworzy włókna siateczkowe

Zarodkowa:

ü  budują ja duże gwiaździste komórki z wypustkami, wypustkami łączą się ze sobą tworząc siateczkę

ü  nie ma włókien w istocie międzykomórkowej, jest ona galaretowata

ü  buduje szkielet zarodka, a gdy kończy się rozwój zarodkowy przekształca się w dowolną tkankę łączną

Tłuszczowa:

ü  Ma dość ścisły układ komórek

ü  występuje w warstwie podskórnej, a u zwierząt występuje w jamie brzusznej  

ü  pełni funkcje termoizolacyjną i magazynującą

Właściwa zbita:

ü  w istocie międzykomórkowej posiada dużo włókien

ü  wchodzi w skład ścięgien (łączy mięsień z kością), więzadeł (łączy kość z kością lub mięsień z mięśniem) i torebek stawowych

Właściwa wiotka:

ü  ma mało włókien w istocie międzykomórkowej i są to przede wszystkim włókna siateczkowe

ü  występuje w naczyniach krwionośnych: żyłach, tętnicach; wokół nerwów tworzy onerwie

Siateczkowa:

ü  występuje w narządach krwiotwórczych: szpik kostny, śledziona, grasica

ü  stanowi rusztowanie wokół którego tworzą się krwinki

ü  wyłapuje z krwi krwinki uszkodzone, nieprawidłowo wykształcone

Tkanki łączne oporowe

CHRZĘSTNA

Budują ją chondrocyty (żywe komórki chrzęstne) lezące grupkami w jamkach chrzęstnych. Wokół tych jamek znajduje się chrzęstna istota międzykomórkowa zwana chondryną.

grupa izogeniczna- zespół komórek chrzęstnych w jednej jamce, która rozwinęła się z jednej komórki zwanej chondroblast

chondroklasty – są to komórki chrząstko żerne, dokonują lizy pewnych fragmentów chrząstki

  

ü  w istocie międzykomórkowej są włókna

Wyróżniamy 3 typy chrząstki:

ü  szklista

Powstaje jako pierwsza w szkielecie, ma mało włókien w istocie międzykomórkowej, ale jest twarda, bo dobrze uwodniona. Występuje wszędzie tam, gdzie jest duże ścieranie np. stawowe powierzchnie kości, przy mostkowe części żeber

ü  sprężysta

Zawiera dużo włókien kolagenowych, a nazwa sprężysta pochodzi od tego, że nie ulega mineralizacji jako jedyna. Występuje w małżowinie usznej, krtani, tchawicy

ü  włóknista

Jest w niej mało żywych komórek, bardzo dużo włókien kolagenowych. Występuje w krążkach międzykręgowych (dyskach), spojeniu łonowym, jest składnikiem ścięgien i więzadeł

KOSTNA

ü  tkanka ewolucyjnie młodsza od chrząstki

ü  występuje u kręgowców (nie wszystkich)

Gąbczasta:

ü  zbudowana jest z licznych beleczek kostnych, pomiędzy beleczkami znajduje się czerwony szpik kostny

ü  występuje w nasadowych częściach kości długich oraz wewnątrz kości płaskich

W skład beleczek kostnych wchodzą:

   ·         osteocyty – komórki kostne

   ·         osteoblasty – komórki kościotwórcze

   ·         osteoklasty – komórki niszczące uszkodzenia

W skład istoty międzykomórkowej wchodzą:

   ·         składnik organiczny: białka – kolagen, elastyna, retikulina (nadaje sprężystość i elastyczność)

   ·         składnik mineralny: związki wapnia, fosforu, magnezu (nadaje twardość i sztywność)

Zbita:

ü  zbudowana jest z osteonów (układów Hawersa) tworzą je żywe komórki kostne osteocyty które ułożone są warstwami wokół kanału Hawersa

  

ü  pomiędzy warstwami osteocytów znajdują się blaszki kostne utworzone z kostnej istoty międzykomórkowej, część taj istoty to białko (głównie kolagen), a druga część (mineralna) to związki wapnia, fosforu i magnezu

   ·         kolagen (nadaje sprężystość i elastyczność )

   ·         oseina (nadaje sztywność i twardość)

ü  z wiekiem przybywa części mineralnej i kości są bardziej twarde, kruche i podatne na złamania

ü  przez kanał Hawersa przebiegają nerwy, naczynia krwionośne i limfatyczne, bo kość w odróżnieniu od chrząstki jest tkanką unerwioną i ukrwioną

ü  taka budowa kości zapewnia jej duża wytrzymałość