PŁAZY (Amphibia)

ü  w dewonie wydzieliły się ryby dwudyszne i trzonopłetwe

Dwudyszne:  (do dziś przetrwały tylko 3 rodzaje)

   ·         Rogoząb (Australia)

   ·         Prapłetwiec (Afryka)

   ·         Prapłaziec (USA) komentujcie

ü  wszystkie zamieszkują słodkie śródlądowe wody w klimacie gorącym

ü  wody w których żyją często wysychają, a one potrafią przeczekać zagrzebując się w wilgotny muł, w tym czasie oddychają prymitywnym płucem z pęcherza pławnego

ü  dziś jednak uważamy, że to jednak trzonopłetwe dały początek płazom

Trzonopłetwe

ü  przetrwał jeden gatunek: Latimeria chalumnae (żyje w Oceanie Indyjskim )

ü  są trzonopłetwe, bo pod płetwami parzystymi posiadają trzonki przypominające budową kończyny, na których, na tych trzonkach potrafiły chodzić po lądzie i musiały oddychać płucami

ü  Latimeria prezentuje morskie trzonopłetwe, a wyjścia dokonały słodkowodne

Nie wiemy czemu trzonopłetwe wychodziły:

   ·         wychodzenie w poszukiwaniu głębszych zbiorników

   ·         kanibalizm

   ·         poszukiwanie pokarmu

ü  formą przejściową między rybami i płazami jest ichtiostega, reprezentuje kopalne płazy, meandrozy, żyła w dewonie

ICHTIOSTEGA
Cechy rybie:	Cechy płazie:
·         Łuski na dużych partiach ciała       ·         Szczątkowe wieczko skrzelowe       ·         Płetwa ogonowa       ·         Struna grzbietowa	·         grzbietowo brzuszne spłaszczenie ciała       ·         kończyny wolne typu lądowego       ·         miednica zbudowana z trzech parzystych kości: biodrowej, łonowej, kulszowej       ·         obręcz miedniczna zrośnięta z kręgosłupem jednym kręgiem krzyżowym       ·         płuca

      

batrachologia – nauka o płazach

herpetologia – nauka o płaza i gadach

ü  Płazy beznogie (nie żyją w Polsce; żują w glebie w strefie zwrotnikowej)

   ·         marszczelce pierścieniowaty

   ·         łusecznik

ü  Płazy ogoniaste

   ·         traszki: zwyczajna, górska, karpacka, grzebieniasta

   ·         salamandry: plamista

ü  Płazy bezogonowe

   ·         żaby: rzekotka, trawna, zielona, śmieszka, moczarowa

   ·         ropuchy: szara, zielona, paskówka

rzekotka – mała żabka, na palcach ma przylgi i chodzi po drzewach

Wszystkie polskie płazy są pod ochroną poza tymi które się je

Zagrożenia płazów:

   ·         melioracja

   ·         wysychanie zbiorników

   ·         drogi

   ·         dziura ozonowa

Płazy to kręgowce wodno – lądowe(ziemno wodne), są przystosowane do życia na lądzie poza rozrodem, gdyż ich rozmnażanie jest nie możliwe bez wody.

   ·         Są to kręgowce 4 nożne, ciało zawieszone na kończynach; w spoczynku leżą na podłożu.

   ·         Mają bardzo słabo rozwinięte mięśnie

   ·         Są to mało aktywne zwierzęta, niezdarne, ruchy nieskoordynowane.

SKÓRA

Skóra jest naga, czyli niczym nie pokryta; naskórek jest wyjątkowo unaczyniony; skóra jest miejscem wymiany gazowej w 50% dlatego skóra jest naga, wilgotna i porowata.

W skórze są liczne komórki barwnikowe – chromatofory (melanofory).

NARZĄDY ZMYSŁÓW

OKO

   ·         Oczy po bokach, pokryte powiekami, zdolne do pojedynczej akomodacji.

UCHO

   ·         Pojawia się po raz pierwszy ucho środkowe

Na ucho środkowe składa się : jama bębenkowa, 1 kostka słuchowa (strzemiączko), błona bębenkowa(oddziela środowisko ucha od zewnętrznego świata), trąbka słuchowa(trąbka Eustachiusza)

Trąbka słuchowa- kanalik po między uchem i gardłem; reguluje ciśnienie między uchem i środowiskiem zewnętrznym.

LINIA BOCZNA

   ·         Występuje tylko u larw, czyli kijanek

   ·         U ropuch w skórze są gruczoły jadowe.   

MÓZG

   ·         Składa się z 5 części

   ·         Dobrze rozwinięte kresomózgowie, bo są tu półkule mózgowe

   ·         Śródmózgowie dobrze rozwinięte

   ·         Móżdżek uwsteczniony

   ·         Od mózgu odchodzi 10 par nerwów mózgowych

Szkielet płaza składa się:

   ·         Szkieletu osiowego – czaszka i kręgosłup

   ·         Szkieletu obręczy

   ·         Szkieletu kończyn

CZASZKA

   ·         Spłaszczona , ażurowa(delikatna) składające się z dużej liczby elementów

   ·         Szczeki bezzębne

   ·         Łączy się z kręgosłupem 2 kłykciami potylicznymi

Kłykcie potyliczne – wyrostki czaszki wchodzące w pierwszy krąg

   ·         Głowa porusza się tylko w pozycji pionowej, czyli góra – dół

KRĘGOSŁUP

Składa się z 3 odcinków:

   ·         Szyjny z I kręgu (atlas czyli dźwigacz)

   ·         Kręgi tułowiowe

   ·         Krąg krzyżowy (łączy się z obręczą miedniczną )

U ogoniastych występuje odcinek ogonowy, u bezogonowych zrasta się w prostyl, czyli zrośnięty pas ogonowy.

U płazów nie ma klatki piersiowej (brak żeber i mostka)

   ·         Obręcz barkową tworzą 3 parzyste kości: obojczyki, łopatki, kości krucze

   ·         Obręcz miedniczną tworzą 3 parzyste kości: biodrowe, łonowe, kulszowe

Szkielet kończyn:

   ·         2 kończyny przednie składają się z kości: ramiennej, przedramieniowej (skutek zrośnięcia 2 kości), nadgarstka, śródręcza i paliczków

Kończyny przednia są 4 palczaste

   ·         2 kończyny tylne składają się z kości: udowej, pod udowej, stępu, śródstopia, paliczków

Kończyny tylne są 5 palczaste

Palce spięte błoną pławną

UKŁAD ODDECHOWY

   ·         Na lądzie oddychają workowatymi płucami

   ·         Płuca w formie 2 cienkościennych, słabo pofałdowanych zawieszonych na tchawicy worków  

   ·         Brak oskrzeli

   ·         Płazy ogoniaste mają najprymitywniejsze płuca, bo wykorzystują tylko 30 %, a pozostałe wykorzystują do oddychania pół na skórę i płuca.

   ·         Wdechy i wydechy odbywają się dzięki ruchom dna jamy gębowej.

Nozdrza są otwarte, a wejście do tchawicy zamknięte wtedy dno jamy gębowej się opuszcza i zasysa powietrze z zewnątrz, świeże powietrze jest magazynowane w dolnej części jamy gębowej. Otwiera się wejście do tchawicy, skórcz płuc. Górną częścią jamy gębowej wydostaje się powietrze zużyte. Nozdrza się zamykają, dno jamy gębowej się podnosi i czyste powietrze jest wtłaczane do płuc.

   ·         Kijanki są skrzelodyszne

UKŁAD KRĄŻENIA

W związku z oddychaniem płucami powstają 2 obiegi krwi:

   ·         Mały (płucny) płuca – serce- płuca

   ·         Duży

Serce jest podzielone na części: lewą i prawą   

Prawa część (żylna) z krwią odtlenowaną

Lewa część (tętnicza) z krwią natlenowaną

   ·         Podział tylko przedsionków i jedna wspólna komora

   ·         Przedsionki kurczą się równocześnie, czyli w komorze serca płazów krew się miesza

   ·         Pofałdowane ściany komory zapobiegają całkowitemu mieszaniu krwi, miesza się ta część która znalazła się w środku komory.

Mały obieg krwi

Zaczyna się w prawej części komory. Krew jest w większości odtlenowana, tętnica płucna rozgałęzia się na 2 naczynia. Jedną płynie krew do skóry drugą do płuc. Krew natlenowaną z płuc płynie do przedsionka lewego, a ze skóry do przedsionka lewego (tam się miesza krew odtlenowana i natlenowana ). Następuje skurcz przedsionków i krew płynie do komory.

Duży obieg krwi

Zaczyna się w lewej części komory, krew natlenowana płynie aortą do wszystkich tkanek i narządów , po czym krew odtlenowana żyłami wraca do przedsionka prawego

UKŁAD POKARMOWY

   ·         Są drapieżcami (ich pokarmem są owady i mięczaki )

   ·         Narządem polowania jest język zamocowany na wardze dolnej, a nasada znajduje się w gardle.

Jama gębowa – gardziel – przełyk- żołądek – dwunastnica – wątroba i trzustka – jelito końcowe uchodzi do steku (układ wydalniczy, rozrodczy i pokarmowy )  

UKŁAD WYDALNICZY

   ·         Narządem wydalniczym są parzyste pranercza które uchodzą do steku

   ·         Są ureoteliczne, czyli wydalają głównie mocznik

ROZMNAŻANIE

   ·         Rozdzielnopłciowe

   ·         Wczesną wiosną wszystkie płazy idą do wody i tam składają jaja (jaja płazów są bardzo delikatne, mają tylko galaretowatą osłonkę)

   ·         Zapłodnienie u bezogonowych zewnętrzne, a u ogoniastych wewnętrzne

   ·         Rozwój złożony

   ·         Z jaja rodzi się larwa (kijanka): ma skrzela, ma linie boczną, brak kończyn, ogon z płetwą, jeden obieg krwi

Metamorfoza kijanki:

Zewnętrzne skrzela odpadają, tworzą się skrzela wewnętrzne, a następnie workowate płuca. Wyrastają kończyny u bezogonowych najpierw tylne potem przednie, a u ogoniastych odwrotnie. Ogon ulega stopniowej resorpcji (jest wchłaniany). Mała żabka wychodzi na ląd. 20% żabek przeżywa zimę.

   ·         Żaby i kumaki składają skrzek w pakietach

   ·         Ropuchy rozmieszczają galaretowate sznurki z jajami

   ·         Ogoniaste przyklejają pojedyncze jaja do podwodnych roślin