PTAKI

Formą przejściową jest praptak (żył w jurze ery mezozoicznej); był zwierzęciem wielkości gołębia.

Cechy gadzie:

   ·         Długi ogon z licznymi kręgami

   ·         Trójpalczaste kończyny przednie z pazurami

   ·         Uzębione szczeki

   ·         Brak grzebienia na mostku (pionowa kość do której mocują się mięśnie piersiowe służące do lotu )

Cechy ptasie:

   ·         Obecność piór (homologi gadzich łusek)

   ·         Stałocieplność

   ·         Obojczyki zrośnięte w V, by chronić narządy klatki piersiowej

   ·         Kończyny czteropalczaste, a czwarty palec jest przeciwstawny

SKÓRA

Cienka, pozbawiona komórek barwnikowych; komórki barwnikowe są tylko w piórach

W skórze 2 gruczoły:

   ·         Parzysty gruczoł kuprowy w okolicy ogona, ptaki natłuszczają sobie pióra jego wydzieliną. Smarują pióra, by nie przemakały jak wchodzą do wody, pada deszcz lub jest wilgotne powietrze. Kury mają nie aktywny gruczoł kuprowy.

   ·         Gruczoł woskowy w uchu

Wytworami naskórka są pióra, łuski, pochwy rogowe dzioba i pazury

PIÓRA

Są to przekształcone łuski gadzie (są homologami łusek). Pokrywają większość skóry, ale nie całą

Pterylia – upierzone pasma skóry

Apteria – miejsca, gdzie nie ma piór

Pióra dzielimy na właściwe (konturowe ) i puchowe

Pióra konturowe

   ·         Chorągiewkę budują promienie, na promieniach są promyki, a na promykach listewki albo haczyki.

Pióra puchowe

   ·         Nie mają listewek i haczyków

Funkcjonalny podział piór:

Lotki I i II rzędu :

   ·         Lotki I rzędu są na dłoni 

   ·         Lotki II rzędu są na przedramieniu i bardzo rzadko są na ramieniu

Sterówki – pióra która są w ogonie

Pióra pokrywowe – pokrywające resztę ciała

Ptaki pierzeją i przybywa im piór jesienią .

SZKIELET

Jest bardzo lekki, bo kości długie są spneumatyzowane, a kości płaskie cienkie. 

Pneumatyzacja – wypełnienie kości powietrzem zamiast szpiku

   ·         Mała czaszka (mózg jest mały)

   ·         Kości czaszki połączone zrostami (tylko na styk)

   ·         Czaszka łączy się z kręgosłupem 1 kłykciem potylicznym (mają dźwigacz i obrotnik)

   ·         Najdłuższy odcinek – szyjny

   ·         Kręgi okolicy piersiowej, lędźwiowej, krzyżowej zrastają się u ptaka tworząc podporę dla pracujących skrzydeł

   ·         Odcinek ogonowy krótki, a ostatnie kręgi ogonowe tworzą kość pygostyl

   ·         Na mostku jest pionowa kość (grzebień), która mocuje mięśnie służące do lotu.

Skrzydła = kończyny przednie

   ·         Redukcji ulega tylko 4 i 5 palec, a reszta się zachowała

Kończyna tylna

   ·         Strzałka jest cieniutka i przyrośnięta do piszczelowej

   ·         Z kości śródstopia i stępu powstaje pojedyncza kość skokowa.

   ·         Kończyny 4 palczaste, a 4 palec jest przeciwstawny

   ·         Obojczyki zrośnięte z V – obrona dla klatki piersiowej w czasie lotu

   ·         Miednica jest otwarta do dołu, przystosowanie do składania dużych jaj

UKŁAD KRĄŻENIA

   ·         2 komory i 2 przedsionki w sercu

   ·         U ptaków tylko prawy łuk aorty, a u ssaków lewy łuk aorty

NERKI

Zanercza – moczowody – stek

   ·         Moczowodami płynie mocz bezpośrednio do steku

   ·         W ptasim steku mocz jest odwadniany, czyli woda wraca z powrotem do krwi, dlatego ptaki nie wydalają płynnego moczu, a jest on wydalany z kałem tzw. Kało – mocz (jest to papka z kryształami kwasu moczowego)

UKŁAD NERWOWY

   ·         Mają mózg doskonale rozwinięty, ale nie duży ze względu na małą czaszkę

   ·         Najlepiej rozwinięte jest kresomózgowie z korą mózgową, śródmózgowie z dobrze rozwiniętymi ośrodkami wzroku, bardzo duży móżdżek

   ·         Od mózgu odchodzi 12 par nerwów mózgowych

NARZĄDY ZMYSŁÓW

OKO (WZROK)

   ·         Najlepiej rozwinięty wzrok mają ptaki drapieżne

   ·         Oko zdolne do podwójnej akomodacji:

1.       Zmian kształtu soczewki

2.       Regulowana odległość soczewki od siatkówki

UCHO (SŁUCH)

   ·         Jak u gadów

   ·         Tworzy się fałd skórny na głowie, porośnięty piórami który imituje ucho zewnętrzne

   ·         Słuch mają lepiej rozwinięty ptaki nocne, mają zdolność echolokacji

Echolokacja-  lokowanie przedmiotów na podstawie echa. Na podstawie echolokacji rozpoznają odległość i wielkość przedmiotu.

DOTYK – doskonale rozwinięty

WĘCH i SMAK  - uwstecznione

UKŁAD POKARMOWY

   ·         Z części przełyku powstaje wole jako zbiornik pokarmu

   ·         Dwa żołądki:

1.       Trawienny (gruczołowy )

2.       Mięśniowy (żujący ) – ma bardzo dużo dobrze ukrwionych mięśni, wewnątrz jest błona; ptaki połykają piasek, kamyki które rozcierają pokarm.

   ·         Zmiana taka spowodowała przesunięcie środka ciężkości, ale nie odciążyła ptaków

   ·         Jelito końcowe jest bardzo krótkie, co zmusza je do częstego oddawania kału

   ·         Wątroba, trzustka, ślinianki – gruczoły trawienne

   ·         Gołąb nie posiada woreczka żółciowego i dlatego jest ptakiem pokoju

UKŁAD ODDECHOWY

   ·         Płuca gąbczaste, przebite oskrzelami na wylot, płuca rurkowate

   ·         Oprócz płuc jest zestaw worków powietrznych, czyli 4 pary + 1

Parzyste: szyjne, piersiowe przednie, piersiowe tylne, brzuszne

Nieparzyste: obojczykowy

Worki płucne dzielimy dalej na:

   ·         Przednie (przed płucami): obojczykowy, szyjne, piersiowe przednie

   ·         Tylne (za płucami) : piersiowe tylne, brzuszne

Następuje wdech, czyste powietrze wnika przez nozdrza, tchawice, oskrzela do płuc i worków tylnych. Wymiana gazowa tylko w płucach, a w workach powietrznych czeka powietrze. Gdy następuje wydech zużyte powietrze opuszcza płuca przez worki przednie i na zewnątrz, a jego miejsce zajmuje czyste powietrze z worków tylnych.

Płuca są 2 razy wentylowane czystym powietrzem.

ROZMNAŻANIE

   ·         Są jajorodne

   ·         Zapłodnienie wewnętrzne

   ·         U samic ptasich, by odciążyć ciało zredukowana jest prawa część, działa tylko lewy jajnik i jajowód.

   ·         Rozwój tak jak u gadów

   ·         Ptaki składają jaja w gniazdach

   ·         Opiekują się jajami i potomstwem

   ·         Czas wysiadywania jaj zależy od gatunku np. kurze około 14 dni, kacze około 21 dni

Ptaki dzielimy na:

Gniazdowniki – pisklaki nagie , ślepe, nie mogące opuścić gniazda np. gołąb

Zagniazdowniki – rodzą się pokryte puchem, sprawne ruchowo, opuszczają gniazdo zaraz po urodzeniu np. kaczki, gęsi , kury

Gniazda dzielimy na :

   ·         Zamknięte np. jaskółki

   ·         Otwarte np. bociana

   ·         Nadrzewne np. wrony, gniazda budowane na wysokości

   ·         Naziemne np. skowronek , kuropatwa

   ·         Ciepłe np. skowronek (cecha małych ptaków)

   ·         Zimne np. bocian

STAŁOCIEPLNOŚĆ

Jest to największe osiągnięcie ewolucyjne ptaków

Stałocieplność – zdolność do utrzymania stałej temperatury ciała bez względu na temperaturę otoczenia

   ·         Stałocieplne zwierzęta mogą zamieszkiwać różne obszary klimatyczne

Stałocieplność powstała w związku z:

   ·         Odpowiednim pokryciem ciała

   ·         Bardzo wysokim tempem metabolizmu (ptaki mają wysoki metabolizm dzięki 2 układom: krwionośnemu i oddechowemu )

Stałocieplność ptaków ma braki:

   ·         Nie mają gruczołów skórnych w tym potowych, nie potrafią więc pozbywać się nadmiaru ciepła, by pozbyć się ciepła ptaki tracą aktywność

WĘDRÓWKI

Ptaki ze względu na wędrówki dzielimy na :

Wędrowne – odlatują na zimę np. bocian, jaskółka, kukułka lecą do Afryki

Przelotne – zmieniają miejsce życia na tym samym kontynencie

Osiadłe – cały czas u nas np. wróbel

   ·         Ptaki wędrują, ponieważ zimą nie mogą znaleźć pokarmu

   ·         Ptaki są nasze , bo u nas zakładają gniazda, wychowują potomstwo