SSAKI

SKÓRA

Jest 3 warstwowa:

   ·         Naskórek (nabłonek wielowarstwowy płaski rogowaciejący)

   ·         Skóra właściwa – tkanka łączna

   ·         Tkanka tłuszczowa podskórna – tkanki łączne

Wytworami naskórka są: włosy, paznokcie, pazury, rogi, kopyta, łuski

Ssaki ze względu na rogi dzielimy:

Pełno rożne – rogi są pełne i są wytworami skóry właściwej, jest to tkanka zbliżona do kości np. jelenie

Pusto rożne – rogi są puste, są wytworem naskórka osadzonym na wyrostku kostnym czaszki np. krowy, bawoły

Wytworami żywego naskórka są gruczoły potowe i łojowe (pierwotnie)

   ·         Gruczoł potowe (merokrynowe, cewkowe ) pełnią funkcje termoregulacyjną i obniżają temperaturę, wydzielają pot który składa się głównie z wody; woda ma wysoką temperaturę parowania, paruje z powierzchni ssaka i ochładza go.

   ·         Gruczoły mleczne i wonne to przekształcone gruczoły potowe

   ·         Gruczoły łojowe (holokrynowe , pęcherzykowe) – wydzielają łój do torebek włosa; mają zadanie  odżywiać i natłuszczać włos.

   ·         Wonne – wydzielają feromony

Włos – każdy włos ma mięsień przy włosowy i powoduje stroszenie włosa (powierzchnia termoizolacyjna się zwiększa)

Skóra właściwa

   ·         Są w niej receptory skórne, naczynia krwionośne, w niej tkwią włosy, gruczoły

Warstwa podskórna

   ·         Jest magazynem i termo izolatorem, jej grubość zależy od różnych czynników.

PŁUCA

   ·         Pęcherzykowate, groniaste

Nowością jest przepona

Przy wdechu następuje skurcz przepony i mięśni międzyżebrowych, klatka piersiowa przesuwa się do dołu i przodu. Pojemność klatki piersiowej rośnie, a ciśnienie się zmniejsza, przez co następuje zassanie powietrza.

Wydech to akt bierny, narządy jamy brzusznej odpychają przeponę, a klatka piersiowa wraca do pierwotnej postaci, czyli do tyłu i do góry. Objętość klatki piersiowej się zmniejsza, ciśnienie wzrasta i następuje wydech.

UKŁAD WYDALNICZY

   ·         Są ureoteliczne, czyli w moczu ssaka dominuje mocznik który powstaje w wątrobie.

NARZĄDY ZMYSŁÓW

OKO

   ·         Mają zdolność do podwójnej akomodacji

   ·         Nie są dobrymi wzrokowcami

   ·         3 powieki

UCHO (SŁUCH)

   ·         Wraz z węchem jest zmysłem dominującym

   ·         Mają kompletne ucho, czyli jest ucho zewnętrzne

   ·         Niektóre mają zdolność echolokacji

   ·         Mają w uchu środkowym 3 kosteczki słuchowe: młoteczek, strzemiączko (ze stawowej), kowadełko (z kwadratowej)

WĘCH

   ·         Są makrosomatyczne – widzą węchem

   ·         Węch jest doskonały

   ·         Powierzchnia węchowa nosa u owczarka wynosi 40 cm kw. ,a u człowieka 4-5cm kw.

   ·         Ssaki drapieżna mają doskonały węch

Na skórze są receptory : dotyku, bólu, temperatury

Na języku mają kubki smakowe

MÓZG

   ·         Wszystkie części są doskonale rozwinięte

   ·         Nie tylko kresomózgowie, ale i móżdżek dzielą się na 2 półkule

   ·         Móżdżek pokrywa kora móżdżku

   ·         Półkule móżdżku łączy robak

   ·         Od mózgu odchodzi 12 par nerwów mózgowych

UKŁAD KRWIONOŚNY

   ·         Zachowuje się lewy łuk aorty

   ·         2 przedsionki, 2 komory w sercu

SZKIELET

   ·         Ciężki, silnie skostniały

   ·         Kości czaszki ssaków łączą szwy

Szwy – połączenia mocne, ale ciężki

   ·         Dobrze rozwinięta mózgoczaszka

   ·         Trzewioczaszka dominuje u większości ssaków, a tylko u człowieka i naczelnych dominuje mózgoczaszka

   ·         Żuchwa połączona z mózgoczaszką stawem zawiasowym

ZĘBY

   ·         Ssaki mają żeby heterodontyczne, czyli zróżnicowane

Zęby: siekacze, kły, przedtrzonowe, trzonowe

Wzór zębowy człowieka:

T	P	K	S	S	K	P	T
3	2	1	2	2	1	2	3
3	2	1	2	2	1	2	3

W SUMIE 32 ZĘBY

   ·         Szczęka górna i dolna nie zawsze się pokrywają np. u krowy w górnej szczęce nie ma siekaczy i kłów

   ·         Gryzonie nie mają kłów, a za to siekacze rosną im przez całe życie

Diastema – przerwa w szczęce po zaniku kłów

   ·         Uzębienie zależy od rodzaju pokarmu

   ·         Zęby gryzoni nie mają szkliwa na trącej (gryzącej ) powierzchni, jest tylko zębina, muszą one ciągle gryźć, by ścierać rosnące siekacze

Czaszka połączona 2 kłykciami potylicznymi z kręgosłupem

   ·         Mają dźwigacz i obrotnik

Mają wszystkie 5 odcinków kręgosłupa

U człowieka:

   1.       Szyjny – 7 (stała liczba kręgów dla wszystkich ssaków)

   2.       Piersiowy - 12

   3.       Lędźwiowy – 5

   4.       Krzyżowy – 5

   5.       Ogonowy – 4-5

ŻEBRA

Tyle samo żeber co kręgów piersiowych

Prawdziwe – przymocowane bezpośrednio do mostka

Rzekome – przyrastają chrząstką do ostatnich prawdziwych

Wolne – nie przyrośnięte do niczego

    ·         W obręczy barkowej nie ma kości kruczej (wyjątkiem są stekowce)

    ·         Obojczyków nie mają: pies i koń

    ·         Obręcz miednicowa bez zmian

    ·         Kończyny: przednia i tylna

    ·         Ciało jest podparte na kończynach

UKŁAD POKARMOWY

Jama gębowa – gardziel – przełyk – żołądek – jelito cienkie – jelito grube – odbyt

Ślinianki, trzustka, wątroba – gruczoły trawienne

Przeżuwacze np. krowa, owca

   ·         Mają 4 komorowy żołądek: żwacz (największy), czepiec, księgi, trawieniec

   ·         W żwaczu żyją bakterie i pierwotniaki które umożliwiają trawienie celulozy

Jedzenie trafia do żwacza później przez czepiec wydostaje się jedynie do przeżucia, następnie rozdrobniony pokarm trafia do ksiąg – trawieńca – jelita

ROZMNAŻANIE

Stekowce mają cechy gadzie:

   ·         Są jajorodne

   ·         Mają kość kruczą w obręczy barkowej

   ·         Mają stek, czyli kloakę

   ·         Cało zawieszone na kończynach

   ·         Niepełna stałocieplność, nie do końca stało i zmiennocieplne

Torbacze np. koale, kangury, oposy :

   ·         Są żyworodne

   ·         Ich zarodki nie wykształcają łożyska

   ·         Zarodki rodzą się po kilku do kilkunastu tygodni, przemieszczają się do torby lęgowej która matka ma na brzuchu, chwytają za sutek, żywią się mlekiem matki i rosną

   ·         Noworodek 2 metrowego kangura ma wielkość fasoli.

   ·         Zarodek torbacza to 1/ 10000 ciężaru matki, a zarodek łożyskowca to 1/25 ciężaru matki

Łożyskowce

   ·         Tworzą łożysko

   ·         Łożysko jest to część kosmówki która wchodzi w kontakt z błoną śluzową macicy, ukrwiona jest naczyniami omoczni i zapewnia kontakt między organizmem matki i płodu

   ·         Łożysko buduje kosmówka i omocznia

   ·         Krew matki i zarodka nie mieszają się

   ·         Tlen, pokarm, witaminy, przeciwciała są transportowane do płodu, a CO₂ i szkodliwe metabolity do matki, wymiana ta zachodzi w drodze dyfuzji