GADY

Pierwsze gady powstały permie.

Formą przejściową między płazami i gadami była seymuria.

Cechy płazie:

   ·         Budowa czaszki i krótka szyja

   ·         Rozród zależny od środowiska wodnego

   ·         Półtora kręgu w odcinku krzyżowym

Cechy gadzie:

   ·         Rozdzieliły się kości przedramienia, podudzia

   ·         1 kłykieć potyliczny

Rząd:

   1.       Łuskonośne: - węże; - jaszczurki

   2.       Hatterie: - jaszczury Nowozelandzkie (żyją tylko na Nowej Zelandii)

   3.       Żółwie (ciało żółwia ukryte jest w skorupie która jest wytworem skóry właściwej tylko zewnętrzna warstwa skorupy to wytwór naskórka)

   4.       Krokodyle (na skórze mają płytki kostne, wytwór skóry właściwej)

Gady to kręgowce typowo lądowe, nawet rozród jest na lądzie.

SKÓRA

   ·         Jest gruba, pozbawiona gruczołów

   ·         Zawiera liczne komórki barwnikowe chromatofory (melenofory)

Kameleon potrafi szybko zmieniać barwę, ponieważ ma dużo chromatoforów. Zmiana koloru polega na wycofaniu jednych chromatoforów, a pokazaniu drugich.

   ·         Wytworami naskórka są martwe łuski ułożone dachówkowato (węże i jaszczurki)

   ·         Skóra jest nieprzepuszczalna dla wody i powietrza

NARZĄDY ZMYSŁÓW

OKO

   ·         Oko zdolne do pojedynczej akomodacji

   ·         3 powieki na oku, trzecia powieka migawkowa

UCHO

   ·         Jak u płazów

JĘZYK

   ·         Jest dodatkowym narządem zmysłów

   ·         Na języku znajdują się chemo i termo receptory

MÓZG

   ·         Na półkulach pojawia się kora mózgowa zwana korą nową

Kora mózgowa – są to zespoły komórek kojarzeniowych

   ·         Dobrze rozwinięte płaty węchowe

   ·         Duży móżdżek

   ·         Rdzeń przedłużony charakterystycznie pionowo wygięty

   ·         Od mózgu odchodzi 12 par nerwów mózgowych

Ciało zawieszone na kończynach; doskonale rozwinięte mięśnie i móżdżek.

Utrata kończyn u węży i niektórych jaszczurek jest wtórna, doszło do niej w mezozoiku, kiedy to musiały przedzierać się w ciasnych skalnych szczelinach.

Autotomia- zdolność odrzucania pewnych partii ciała w celu ratowania życia z możliwością regeneracji (U jaszczurek silny skurcz mięśni odrzuca ogon)

UKŁAD WYDALNICZY

   ·         Narządem wydalniczym są parzyste zanercza

   ·         Są parzyste nerki, moczowody, pęcherz moczowy i uchodzi do steku

   ·         Wydalają kwas moczowy, a niektóre wodne np. krokodyle – amoniak

SZKIELET

CZASZKA

   ·         Silna, gruba , masywna, wysklepiona (kopulasta)

   ·         Mają zęby homodontyczne (niezróżnicowane )

   ·         Zęby są wymieniane wiele razy

   ·         Zęby przyrośnięte do szczęki

Atawizmy – powrót do cech przodków

   ·         Szczęki połączone 2 kośćmi (stawową i kwadratową) – z tych kosteczek u ssaków powstaje młoteczek i kowadełko

   ·         Czaszka łączy się 1 kłykciem potylicznym

KRĘGOSŁUP  

Występują wszystkie 5 odcinków kręgosłupa

   1)      Szyjny (2 kręgi: dźwigacz (atlas), obrotnik (axis))

   2)      Piersiowy

   3)      Lędźwiowy

   4)      Krzyżowy

   5)      Ogonowy

   ·         Czaszka dzięki obrotnikowi porusza się w każdą stronę

   ·         Mają żebra i mostek, czyli szkielet klatki piersiowej

Obręcz barkowa: łopatki, obojczyki, kości krucze

Obręcz miednicowa: biodrowe, łonowe, kulszowe

Kończyna przednia: kość ramieniowa, łokciowa, promieniowa, nadgarstka, śródręcza, paliczków

Kończyna tylna: kość udowa, piszczelowa, strzałkowa, stępu, śródstopia, palców

UKŁAD KRĄŻENIA

   ·         Utworzyła się częściowa przegroda w komorze serca   

   ·         Tylko krokodyle mają pełną przegrodę w komorze serca

UKŁAD ODDECHOWY

   ·         Płuca gąbczaste, pofałdowane do wnętrza o dużej powierzchni oddechowej

   ·         Tchawica dzieli się na 2 oskrzela

   ·         Niektóre gady mają pęcherzyki płucne

Otwór nosowy i jama gębowa – gardło – tchawica – 2 oskrzela główne – oskrzeliki - płuca

   ·         U gadów jest klatka piersiowa i są mięśnie międzyżebrowe które decydują o wdechach i wydechach. Przy skurczu jest wydech.

UKŁAD POKARMOWY

   ·         Drapieżcy

   ·         Wyjątkiem są niektóre żółwie, są roślinożerne

ROZMNAŻANIE

   ·         Odbywa się na lądzie, nawet u tych które żyją w wodzie

Przystosowania:

   1)      Jaja mają odpowiednie osłony (skorupę wapienną i pergaminową)

   2)      Zarodek wykształca błony płodowe (te kręgowce które wykształcają błony płodowe nazywają się owodniowe)

   ·         Jaj mogą pochłaniać wodę

   ·         Właściwa komórka jajowa to kula żółtkowa 

   ·         Z listków zarodkowych zarodek wykształca błony płodowe

Owodnia (z ektodermy) – tworzy pęcherz wokół zarodka, wypełnia się wodami płodowymi które są wytworem zarodka i owodni. Zapewnia zarodkowi środowisko wodne , chroni przed urazem, wyschnięciem.

Omocznia  (z endodermy ) – gromadzą się w niej szkodliwe metabolity. Jest to zarodkowy pęcherz moczowy. Wydaliną zarodków jest kwas moczowy.

Kosmówka (z ektodermy) – umożliwia kontakt zarodka z otoczeniem; odpowiada za wymianę gazową; są w niej wyrostki – kosmki; u żyworodnych ssaków kosmówka bierze udział w tworzeniu łożyska które zapewnia kontakt z otoczeniem, a jego otoczeniem jest organizm matki.

   ·         Mezoderma uczestniczy w tworzeniu każdej błony.

DINOZAURY

Era mezozoiczna była szczytem panowania gadów. W erze tej powstały również pierwsze ptaki i ssaki od gadów.

   ·         Ssaki powstały w triasie

   ·         Ptaki powstały w jurze

Ptaki i ssaki były nie wielkie, a gady osiągały wielkie rozmiary.

Gady dokonały radiacji adaptacyjnej w mezozoiku i opanowały wszystkie środowiska, wcześniej w dewonie dokonały jej ryby.

Radiacja adaptacyjna (wypromieniowanie) – rozpad jednego szczepu organizmów na kilka innych o odmiennych zdolnościach  przystosowawczych

Środowisko lądowe: brontozaury (roślinożerne ), stegozaury, tyranozaury, iguanodony, triceratopsy

   ·         Wszystkie poza brontozaurami były drapieżne

Środowisko powietrzne: pterodaktyl, pteranodon, ramphorynchus

Środowisko wodne: ichtiozaury (rybo - jaszczury), plezjozaury (wężo - jaszczury )

Pod koniec mezozoiku gady wyginęły, do dziś nie wiemy czemu:

   ·         Meteoryt

Spowodował wstrząs i duże gady zaczęły się przewracać i umierać. W powietrze wzbiły się ogromne ilości pyłów które ograniczyły dostęp słońca (zmniejszyła się szybkość fotosyntezy i brakowało jedzenia dla gadów ). Nastąpiło oziębienie klimatu, a gady nie potrafiły się przystosować.

   ·         Na ziemi zaczęło brakować pierwiastka, w jajach były słabe komórki i powili zaczęły ginąć.

   ·         Inteligentne ssaki zaczęły wyżerać im jaja .