CHROMOSOMOWA TEORIA DZIEDZICZNOŚCI

Twórcą chromosomowej teorii dziedziczności jest Tomasz Morgan (1866-1945). Obiektem badań Morgana i jego pomocników była muszka owocowa (Drosophila melanogaster). Muszka ta jest doskonałym obiektem badań, bo:

      ·         Ma małą liczbę chromosomów – 4 pary.

      ·         Jest to gatunek o bardzo dużej zmienności (często się mutuje)

      ·         Wydaje bardzo liczne potomstwo

      ·         Muszka uzyskuje pełną dojrzałość płciową w niespełna 3 tygodnie po złożeniu jaj.

Teorie nazwano chromosomową Morgana, bo Morgan wykazał, że na chromosomach są geny.

Każdy gen ma w chromosomie stałe miejsce na chromosomie tzw. locus (loci genów).

Wiedząc, gdzie ulokowany jest gen tworzy się tzw. Mapy chromosomowe (ustalanie w której parze, w którym miejscu leży gen odpowiadający za daną cechę.)

Allele – są to wszystkie odmiany jednego genu np. grupy krwi I^A, I^B, i.

Tyle jest odmian alleli danego genu ile odmian tej cechy.

W genomie ludzkim jest ponad 100 tys. genów. Większość z nich warunkuje konkretne cechy.

Wśród genów są geny:

        ·         Regulatory – odpowiadają za czas ujawniania się innych genów tzn. kiedy mają się ujawnić.

        ·         Modyfikatory – żadnej cechy nie wykazują tylko wpływają na stopień jej ujawnienia się, czyli intensywność jakiejś cechy.

Dziedziczenie może być:

        ·         Monogeniczne (jedno genowe) –oznacza to, że za 1 cechę odpowiada 1 para alleli (1 para genów).

        ·         Poligeniczne – za dziedziczenie jednej cechy odpowiada cała grupa genów np. wzrost u ludzi, inteligencja – 10 par, barwa ludzkiej skóry – 8 par, czynnik Rh – 3 pary alleli.

Im więcej genów dominujących tym skóra ciemniejsza, poziom inteligencji wyższy.

        ·         Plejotropiczne – jedna para genów warunkuje kilka cech np. gen który warunkuje czerwoną barwę kwiatów u grochu wpływa na przebarwienia liści i ogonków liściowych.

Geny są sprzężone tzn. leżą na jednym chromosomie. Silniej sprzężone są, gdy leżą bliżej siebie.

Częstotliwość procesu crossing over zależy od odległości pomiędzy genami na chromosomie, czyli im geny leżą bliżej siebie na chromosomie tym proces crossing over dotyczy ich rzadziej, jeśli leżą dalej dotyczy ich częściej.

Częstotliwość crossing over przedstawia się w jednostkach mapowych.

Jednostka mapowa - % gamet zrekombinowanych do ogólnej ilości gamet danego osobnika.

8,3% crossing over – odległość między genami wynosi 8,3 jednostki mapowe.

Liczbę gamet tworzonych przez osobnika liczymy:

2ⁿ, gdzie n – liczba heterozygot