UKŁAD RUCHU

Rodzaje kości w szkielecie człowieka:

·         Kości  długie – ramienna, łokciowa, promieniowa, udowa, piszczelowa, strzałkowa.

·         Kości płaskie – zbudowane z kości gąbczastej np. łopatki, kość czołowa, skroniowa, ciemieniowa, biodrowa

·         Kości różnokształtne – kość krzyżowa, kręgi, żuchwa, kości podniebienne

·         Kości krótkie – kości nadgarstka, stępu

Sposoby połączenia kości:

·         Połączenia na stałe (nieruchome)

- szwy – połączenia mocne, ale ciężkie w mózgoczaszce dla ochrony mózgu

- zrosty (kościozrosty i chrząstkozrosty)np. kości nosowe, żebra, spojenie łonowe

·         Połączenia ruchome stawy

Rodzaje stawów:

Stawy dzielimy ze względu na zakres ruchomości

·         Wieloosiowe np. kuliste (panewkowe)- pozwalają na ruchomość w wielu płaszczyznach np. barkowy, biodrowy

·         Dwuosiowe np. siodełkowe – pozwalają na ruchomość w 2 płaszczyznach np. nadgarstkowo śródręczny kciuka

·         Jednoosiowe np.

- staw obrotowy – pomiędzy I i II kręgiem (pomiędzy dźwigaczem i obrotnikiem)

- staw zawiasowy – łokciowy i kolanowy

Szkielet osiowy – czaszka, kręgosłup, klatka piersiowa

Czaszka
Mózgoczaszka (dominuje)	Trzewioczaszka
·         Kość czołowa ·         2 kości ciemieniowe ·         2 kości skroniowe ·         Kość potyliczna ·         Kość klinowa	·         2 kości nosowe połączone zrostem na grzbiecie ·         Kości podniebienne ·         Kości łzowe w oczodołach ·         Żuchwa ·         Kości jarzmowe (policzkowe) ·         Kości szczękowe

  Funkcje czaszki:

·         Mózgoczaszka chroni mózg

·         Żuchwa uczestniczy w mowie, rozdrabnianiu pokarmu

·         Ochrona narządów zmysłu

Czaszka łączy się z kręgosłupem kością potyliczną z 1 kręgiem oraz 2 kłykciami potylicznymi.

Kręgosłup – składa się z 33-34 kręgów

     1.       Odcinek szyjny – 7

     2.       Odcinek piersiowy – 12

     3.       Odcinek lędźwiowy – 5

     4.       Odcinek krzyżowy – 5

     5.       Odcinek guziczny – 4/5

Kręgi krzyżowe i guziczne są zrośnięte

Pojedynczy krąg:

·         Trzon kręgu z kości gąbczastej

·         Wyrostki poprzeczne

·         Wyrostek kolczysty

Zrośnięte wyrostki tworzą otwór kręgowy, otwory kręgowe tworzą kanał kręgowy w którym biegnie rdzeń kręgowy.

Wyrostki są przyczepem dla mięśni i więzadeł, ochroną dla nerwów i naczyń krwionośnych.

·         Kręgi piersiowe rozpoznajemy po dołkach stawowych dla żeber.

·         Kręgi lędźwiowe rozpoznajemy po największych trzonach.

Pomiędzy trzonami kręgów są dyski (chrząstki międzykręgowe) zbudowane z chrząstki włóknistej.

Dyskopatia – wysunięcie dysku

Kręgosłup człowieka chodzącego przyjmuję formę litery S. Kształt ten pozwala na amortyzacje wstrząsów oraz na utrzymanie większych ciężarów.

Wady postawy:

·         Skolioza – boczne skrzywienie kręgosłupa

·         Lordoza – część lędźwiowa wygięta jest nadmiernie do przodu

·         Kifoza – nadmierne odchylenie części piersiowej ku tyłowi (garb)

Szkielet klatki piersiowej:

Mostek i żebra – kości płaskie

Mostek składa się z 3 części:

·         Rękojeść

·         Trzon

·         Wyrostek mieczykowaty

Żeber jest 12 par:

7 par – prawdziwe – połączone chrząstką szklistą z mostkiem

3 pary – rzekome – przymocowane chrząstką do ostatnich prawdziwych

2 pary – wolne – nie przymocowane do niczego; są ochroną dla nerek

Klatka piersiowa pełni rolę ochronną dla płuc i serca, bierze udział we wdechu i wydechu.

Szkielet obręczy barkowej:

·         2 obojczyki

·         2 łopatki

Jest to zamocowanie dla kończyn górnych, bo w łopatce jest panewka stawu barkowego. Staw jest kulisty, gdy jedna kość tworzy panewkę, a druga wchodzi w nią główką.

Kończyna górna:

- ramieniowa

- promieniowa (przy kciuku)

- łokciowa

- nadgarstka

- kości śródręcza 

- paliczki – 14

Szkielet obręczy miednicowej:

·         Kości biodrowe

·         Kości kulszowe

·         Kości łonowe (łączy je spojenie łonowe z chrząstki włóknistej)

Na styku kości biodrowej, łonowej i kulszowej jest panewka stawu biodrowego.

Kończyna dolna:

- udowa

- piszczelowa

- strzałkowa

- stępu

- śródstopia

- paliczków

MIĘŚNIE

Mięśnie to czynny układ ruchu. Tkanka mięśniowa powstaje z mezodermy. Mięśni jest około 450.

Mięsnie ze względu na kształt dzielimy na:

·         Okrężne np. oka, ust

·         Krótkie np. mięśnie mimiczne twarzy

·         Długie np. mięśnie kończyn np. biceps, triceps

·         Płaskie np. pośladkowe, brzucha

·          Szerokie np. mięśnie pleców

Typowy mięsień składa się z brzuśca i ścięgna.

Bywa, że brzuśce występują w większej ilości i jeśli mięsień jest 2 lub 3 brzuścowy ma również 2 lub 3 ścięgna.

Ścięgna – twory z tkanki łącznej włóknistej mocujące mięsnie do kości.

Jednostką motoryczną mięśnia są pojedyncze włókna mięśniowe unerwione przez pojedynczy neuron, czyli 1 komórkę nerwową.

Pomiędzy mięśniem i komórką nerwową powstaje synapsa mięśniowo – nerwowa. Synaptorem jest tu acetylocholina.    

Za skurcze mięśnia odpowiadają serkomery (twory bardzo małe)

Linie Z – błony do których przymocowują się włókna aktyny

Prążek A – prążek zbudowany z filamentów anizotropowych załamujących 2 razy światło.

Prążek I – prążek zbudowany z filamentów (włókienek) izotropowych 1 załamujących światło.

Prążek H – część prążka A, gdzie między włóknami miozynowymi nie ma aktyny.

Skurcz mięśnia – jest to skracanie długości serka merów, do tej czynności potrzebne są:

    1.       Energia z ATP

    2.       Kationy wapnia – podczas skurczu uwalniane z siateczki śródplazmatycznej (sarkoplazmatycznej).  

Na grubszych włóknach miozynowych są charakterystyczne główki. Główki te przy pomocy ATP przymocowują się do filamentów aktynowych. Potrzebne jest do tego ATP i wapń. Główki wykonują ruch jak ruch wioseł w związku z czym filamenty aktynowe wciągane są pomiędzy miozynowe i serkomer się skraca (skraca się prążek H).

Skurcz może być:

Izotoniczny – tonus (napięcie) – napięcie się nie zmienia, a zmienia się długość mięśnia np. zginanie ręki.

Izometryczny – zmienia się napięcie, a długość pozostaje niezmieniona.

Źródła energii do skurczu mięśni:

    1.       Zapas ATP (energii) – ułamek sekundy                                                                                                                              ATP -- >miozyna w obecności jonów Ca²⁺ -- >ADP + Pi + energia

    2.       Fosfokreatyna – zmodyfikowany aminokwas który posiada wiązanie wysokoenergetyczne i pozwala szybko doładować ATP  - 2-4 sekundy                                                                                                     fosfokreatyna + ADP -- > kreatyna + ATP 

    3.       Oddychanie tlenowe – glikoliza  2-3 sekundy                                                                                                                glukoza + ADP + Pi -- >pirogronian + ATP

    4.       Dalsze etapy oddychania tlenowego – kilkanaście minut                                                                              pirogronian + ADP + Pi + O₂ -- > CO₂ + H₂O + ATP

    5.       Glikogen rozkładany do glukozy zgromadzony w mięśniach  -25- 40 minut                                              glikogen +H₂O -- > glukoza

    6.       Rozkład tłuszczy – nawet do kilkudziesięciu godzin  tłuszcze + H₂O -- > glicerol + kwasy tłuszczowe

Mięśnie pracujące zbyt długo nie nadążają z dostarczeniem tlenu i następuje oddychanie beztlenowe.

3a. zachodzi glikoliza i redukcja do kwasu mlekowego. Kwas mlekowy płynie z krwią do wątroby (glikoneogeneza)

Glukoza + ADP + Pi -- > kwas mlekowy + ATP

Mięśnie działaj antagonistycznie:

·         Zginacz – prostownik

·         Przywodziciel – odwodziciel

Rola rozgrzewki przed intensywnymi ćwiczeniami fizycznymi

    a)      Etapy rozgrzewki

- rozgrzewka wstępna – bieg, rower 

- rozgrzewka właściwa – rozgrzewamy stawy

- stratching – rozciąganie

Klasyfikacja rodzajów dopingu:

      a)   Ze względu na główny cel dopingu

- siłowy

- wytrzymałościowy

- stymulujący

b) Ze względu na stosowane środki

- farmakologiczny

- fizjologiczny

- genetyczny

KLASYFIKACJA RECEPTORÓW

Ze względu na rodzaj odbieranej energii:

I.                    Chemoreceptory np. smak, węch

II.                  Termoreceptory np. receptory zimna i ciepła w skórze

III.                Fotoreceptory np. czopki i pręciki na siatkówce oka.

IV.                Mechanoreceptory np. ucho, receptory dotyku i ucisku w skórze

Ze względu na stopień komplikacji budowy receptora:

I.                    Jednokomórkowe – receptory w nabłonku bezkręgowców

II.                  Skupienie komórek czuciowych – kubek smakowy, pola węchowe w małżowinach nosowych

III.                Narządy zmysłów – ucho, oko, język

Ze względu na miejsce skąd odbierany jest bodziec:

I.                    Eksteroreceptory – odbiorniki bodźców z zewnątrz ciała

II.                  Interoreceptory – odbiorniki bodźców z wnętrza ciała

·         Proprioreceptory – odbierają bodźce z układu ruchu z kości, stawów, mięsni, ścięgien

·         Wiscoreceptory – odbierają bodźce z narządów wewnętrznych np. wątroby, żołądka

·         Angioreceptory – odbierają bodźce z układu krążenia

Ze względu na konieczność lub brak bezpośredniego kontaktu bodźca z receptorem:

I.                    Telereceptory – odbiorniki niewymagające kontaktu z bodźcem np. wzrok, węch.

II.                  Kontaktoreceptory – wymagają bezpośredniego kontaktu bodźca z receptorem.