RYBY (Pisces)

Nauka: Ichtiologia

ü  stanowią 53% wszystkich gatunków kręgowców

53% - ryby

15% - ptaki

12%-  gady

8% - ssaki

5% - płazy

pozostałe – kręgouste

ü  szczęki – powstały z I pary łuków skrzelowych, z II pary powstała kość gnykowa podpierająca żuchwę

ü  powstanie płetw parzystych: piersiowych i brzusznych

   ·         3 płetwy nieparzyste: grzbietowa, odbytowa i ogonowa

ü  2 otwory węchowe

ü  ryby pochodzą od pancernych bezżuchwowców wyłoniły się na przełomie syluru i ordowiku

Gromady:

   ·         chrzęstnoszkieletowe (spodouste) – rekiny i płaszczki

   ·         kostnoszkieletowe

Przystosowania do wodnego trybu życia:

   ·         opływowy kształt ciała

   ·         ciało pokrywa warstwa śluzu – zmniejsza tarcie między ciałem i otoczeniem

   ·         brak wystających części ciała

   ·         do lokomocji służą płetwy – główny napęd stanowi ogon i płetwa ogonowa; pozostałe płetwy pełnią funkcje sterów, stateczników, hamulców

Płetwa ogonowa:

   ·         symetryczna (węgorz, miętus)

   ·         niesymetryczna (rekin, jesiotr)

   ·         zewnętrznie symetryczna (makrela, karp, leszcz, płoć)

Pęcherz pławny:

ü  wykształcił się z części jelita przedniego lub części przełyku

ü  błoniasty pęcherz, jedno lub wielowarstwowy

ü  wypełniony gazem o składzie podobnym do powietrza

ü  jest urządzeniem hydrostatycznym – regulującym głębokość zanurzenia

ü  ryby nie mające pęcherz muszą ciągle poruszać płetwami, bo inaczej opadają na dno (rekiny i płaszczki)

ü  u ryb w dewonie dał początek płucom

Skóra:

ü  naskórek + skóra właściwa

ü  są w niej gruczoły śluzowe

ü  łuska to wytwór skóry właściwej, jest kostna, żywa

Typy łusek:

   ·         cykloidalna (okrągława ) – jest duża i słabo zamocowana w skórze (ryby karpiowate: karpie, płocie, liny, leszcze)

   ·         zgrzebłowata (ktenoidalna) – dużo mniejsza, mocno tkwiąca w skórze (okoniowate: okoń, sandacz)

   ·         plakoidalna – łuska rekina

ü  łuski ułożone są dachówkowato

ü  ryby po raz pierwszy mają w skórze komórki barwnikowe

chromatofory (melanofory) – komórki zawierające melaninę

ü  jaskrawe ubarwienie pełni funkcje odstraszającą  ostrzegawczą

Linia boczna – kanał na terenie skóry właściwej w którym rozmieszczone są ciałka czuciowe wrażliwe na ruchy wody, widoczna jest jako rząd otworków; dzięki temu zmysłowi ryba wie czy płynie z prądem czy pod prąd, a nawet wie czy ktoś za nią płynie

ü  uch tylko wewnętrzne z błędnikiem i ślimakiem

ü  węch dobrze rozwinięty

ü  oko zdolne do pojedynczej akomodacji

Skrzela

ü  są  łukowate, bo są oparte na 4 parach kostnych łuków skrzelowych

ü  4 pary łuków tworzą podporę dla skrzeli, na każdym łuku są wyrostki filtracyjne, które oczyszczają wodę by zawiesiny nie oklejały skrzeli

ü  na 2 stronie łuku są 2 rzędy listków skrzelowych bogato unaczynionych

ü  woda wchodzi przez otwór gębowy, powstaje wyższe ciśnienie i woda pod pokrywami skrzelowymi wypływa na zewnątrz    

ü  skrzela mają dużą powierzchnie oddechową, dopóki ryba jest w wodzie, po wyjęciu z wody skrzela się sklejają

Układ krążenia

   ·         Jest taki jak u kręgoustych

   ·         Ryby spodouste mają czwarty pęcherzyk: stożek tętniczy

   ·         Serce żylne

Układ wydalniczy

ü  parzyste pranercza

ü  wydaliną jest amoniak

ü  mają specyficzny sposób osmoregulacji

   ·         Ryby morskie – piją wodę w której żyją, są w stosunku do otoczenia hipotoniczne, są narażone na utratę wody, a nadmiar soli który pobierają wydalają przez komórki solne skrzeli; rekiny przerabiają amoniak w mocznik i magazynują go w swoich tkankach

   ·         Ryby słodkowodne – są w stosunku do otoczenia hipertoniczne, woda wnika do ich ciała przez całą ich powierzchnię, produkują dużo moczu który usuwają komórki, wprowadzają sole do organizmu

Mózg

ü  jak u minoga

Szkielet

ü  u większości ryb szkielet jest chrzęstno- kostny

ü  szkielet osiowy – czaszka i kręgosłup

   ·         dużo kości czaszki

ü  zęby mają tylko ryby drapieżne (rekin, sandacz)i pełnią role chwytną

ü  ryby roślinożerne mają tarki w gardzieli są to tzw. zęby gardłowe

ü  kręgosłup składa się z prawdziwych kręgów

   ·         tułowiowych – łączące się z żebrami

   ·         ogonowych – nie łączą się z żebrami

  

ü  wyrostki górne zrastają się na górze i powstaje kanał w którym biegnie rdzeń kręgowy i nazywa się kanał kręgowy.

ü  wyrostki dolne tworzą łuk naczyniowy

okolica ogonowa

ü  po między kręgami są resztki struny grzbietowej

ü  posiadają szkielet obręczy:

   ·         barkowej (obojczyki, łopatki, kości krucze, kości skoblowe) jest zamocowaniem płetw piersiowych i jest przyrośnięta do czaszki

   ·         miednicowej – składa się z kości bezimiennych, są homologami prawdziwych kostnych, zamocowują płetwy brzuszne

ü  ości – skostnienia międzymięśniowe, są to pozostałości miosept

ü  szkielet płetw – stanowiąco promienie kostne, szkielet skóry właściwej

Rozmnażanie

ü  rozdzielnopłciowe

ü  zapłodnienie zewnętrzne (u żyworodnych wewnętrzne )

jaja – ikra

czas rozrodu – tarło

miejsca rozrodu – tarliska

ü  rozwój prosty, u niektórych są larwy, np. węgorz; te larwy to leptocefal i węgorz szklisty

ü  rozród odbywa się zazwyczaj w innych miejscach niż miejsca życia, więc ryby płyną daleko na tarło, odbywają wędrówki tarliskowe

ü  występują jeszcze:

   ·         wędrówki pokarmowe

   ·         wędrówki zimowiskowe – związane z porami roku

ü  wędrówki dzielimy na:

   ·         pionowe – zmiana głębokości zanurzenia, bo ryby zwykle przemieszczają się w głębiny morskie i tam na dnie odbywa się tarło

   ·         poziome – z mórz do rzek lub odwrotnie

ü  wędrówki tarliskowe pozwalają dzielić ryby na 2 grupy:

   ·         anadromiczne – takie które płyną z mórz do rzek, czyli pod prąd, muszą pokonać nurt przeskakując nad wodą (jesiotr, łosoś)

   ·         katadromiczne – takie które płyną z prądem wody z rzek do mórz np. węgorz

(rozmnażają się w morzu Sargassowym, stare węgorze już nie wracają, a prądy nanoszą narybek, ten wchodzi do rzek i rośnie: 1m – dojrzałe płciowo )