UKŁAD POKARMOWY

Zadaniem układu pokarmowego jest przetwarzanie pokarmu, by mógł być przyswajany przez komórki

    1.       JAMA USTNA

Dzieli się na 2 części:

     ·         Przedsionek (między zaciśniętymi zębami i wargami)

     ·         Właściwa jama ustna

Zęby heterodontyczne (zróżnicowane)

T	P	K	S	S	K	P	T
3	2	1	2	2	1	2	3
3	2	1	2	2	1	2	3

  W SUMIE 32 ZĘBY

Difiodontyzm – 2 pokolenia zębów: mleczne i stałe

Zęby mleczne

T	K	S	S	K	T
2	1	2	2	1	2
2	1	2	2	1	2

 W SUMIE 20 ZĘBÓW

Przeznaczenie zębów:

    ·         Siekacze – odcinanie kęsów i siekanie pokarmu

    ·         Kły – rozrywanie pokarmu

    ·         Przedtrzonowe i trzonowe (zęby policzkowe) – rozcieranie pokarmu; zęby od dużej guzkowatej powierzchni.

Zęby tkwią w zębodołach. Nad zębem jest korona, pod jest korzeń, a między szyjka zębowa. Koronę okrywa szczelne szkliwo – najtwardsza tkanka odporna na ścieranie. Na korzeniu jest cement, czyli kostniwo.

Wnętrze wypełnia dentyna – tkanka podobna do kości w zębinie jest kanał korzeniowy z miazgą. 

Miazga to żywa część zęba, tam są właśnie nerwy i naczynia krwionośne.

Paradontoza – choroba dziąseł; obniżają się zębodoły i odsłaniają się szyjki zębowe; ząb staje się  wrażliwy 

Im cząsteczki pokarmu mniejsze tym pokarm jest lepiej dostępny dla enzymów.

Język – silny mięsień poprzecznie prążkowany, pokryty nabłonkiem wielowarstwowym płaskim, pocięty bruzdami

W bruzdach znajdują się brodawki językowe, dzielimy je na:

    ·         Grzybkowate

    ·         Okolone

    ·         Liściaste

    ·         Nitkowate – tylko w nich nie ma kubków smakowych

Pojedynczy kubek smakowy to zagłębienie w brodawce językowej wypełnione 2 rodzajami komórek:

Smak to typowy chemoreceptor reaguje na te substancje które rozpuszczają się w wodzie.

Funkcje języka to nie tylko odbieranie smaku. Język miesza ze śliną pokarm, formuje kęsy, uczestniczy w akcie połykania.

Ślinianki

3 pary ślinianek dużych:

    ·         Przyuszne

    ·         Podjęzykowe

    ·         Podżuchwowe

Liczne drobne ślinianki

Świnka – wirusowe zapalenie ślinianek przyusznych

Ślinianki wydzielają do 1 litra śliny na dobę, pH śliny bliski obojętnemu 7-7,2

W ślinie znajduje się amylaza ślinowa (ptialina) która wstępnie trawi wielocukry, czyli skrobie i glikogen

Dekstryny – łańcuchy z kilku do kilkunastu glukoz

W ślinie jest dużo białka które nazywa się mucyna. Białko to zapewnia gładkość i śliskość kęsów, ułatwia ich przesuwanie w przewodzie pokarmowym.

    2.       GARDŁO 

Kanał przez który przechodzi pokarm oraz powietrze.

Za gardłem przewody pokarmowy i oddechowy się rozchodzą. Tchawica jest grubsza, leży z przodu. Na szczycie tchawicy jest krtań.

Kiedy pokarm znajduje się w gardle górna chrząstka krtani – nagłośnia – zamyka wejście do krtani. Podczas mówienia i oddychania nagłośnia się otwiera, dlatego przy jedzeniu nie możemy mówić.

    3.       PRZEŁYK

Rura o długości 20 do 23 cm

Przełyk jak każda kolejna cześć układu pokarmowego zbudowana jest według jednej zasady, czyli na zewnątrz znajduje się błona surowicza i tworzą ją nabłonki i tkanki łączne. Pod nią znajdują się mięśnie gładkie.

Ułożenie mięsni w warstwy powoduje, że każdy element układu pokarmowego od przełyku począwszy wykonuje ruchy perystaltyczne, czyli robaczkowe. Ruchy te mają za zadanie transportowanie pokarmu.

W przełyku mogą być również trawione cukry.

   4.       ŻOŁĄDEK

W żołądku są 3 warstwy mięśni gładkich

Pusty żołądek jest rogalikowa ty, gdy go obciążymy robi się workowaty. Żołądki mogą mieć pojemność od 1 do 8 litrów.

Żołądek składa się z 4 części:

    ·         Wpust

    ·         Dno – dnem w anatomii nazywamy najszerszą część narządu 

    ·         Trzon

    ·         Odźwiernik

Mięśniówka w żołądku jest grubsza, bo jest to największe mieszadło w układzie pokarmowym.

Jest mieszadłem, bo wykonuje ruchy perystaltyczne i wahadłowe.

Żołądek zabezpieczony jest 2 zestawami zwieraczy:

    ·         W części wlotowej – u dzieci się nie domyka, do końca; otwiera się podczas wymiotów 

    ·         Zwieracz odźwiernikowy – mocny zwieracz, nie otwiera się nawet przy wymiotach

Kiedy do żołądka wpada pokarm, podrażnia jego ściany i wydziela się hormon gastryna. Wydziela się do krwi i z krwią trafia do błony śluzowej żołądka i pobudza ją do wytwarzania soku żołądkowego.     

Gastryna wydziela się również kiedy jesteśmy głodni, czujemy jedzenie,  czyli pod wpływem bodźców psychicznych. Gdy nie ma pokarmu może to powodować owrzodzenie.

Żołądek produkuje do 1,5 litrów soku żołądkowego. Sok żołądkowy ma pH 1-2

Gastryna --> sok żołądkowy: H₂O i HCl – wytwarzane przez komórki okładzinowe; pepsynogen, lipaza żołądkowa, podpuszczka – wytwarzane przez komórki główne

Lipaza żołądkowa – trawi tłuszcze, a żołądku trawione są tłuszcze zjedzone w formie zemulgowanej (mleko, śmietana)

Podpuszczka – ścina białko mlekowe, czyli kazeinę – najwięcej mają jaj dzieci; świeże mleko nieprzetwarzane jest niewskazane dla osób starszych     

 Pepsynogen – nieaktywna forma pepsyny; pod wpływem HCl powstaje z niego pepsyna (trawi białko)

Klasyfikacja enzymów do trawienia białek:

Endopeptydazy – rozrywają wewnętrzne wiązania peptydowe wewnątrz łańcucha; rozcinają bardzo długie łańcuchy białka na krótsze łańcuchy na oligopeptydy i polipeptydy.

Egzopeptydazy – odrywają wolne aminokwasy, czyli ostatnie w łańcuchu.

Aminopeptydazy – egzopeptydazy które odrywają wiązanie skrajne od strony grupy aminowej

Karboksypeptydazy – egzopeptydazy które odrywają wiązania skrajne od strony grupy karboksylowej.

Pokarm przebywa w żołądku od 1 do 4 godzin, ma na to wpływ zawartość tłuszczu.

    5.       JELITO CIENKIE

Dwunastnica – pierwszy element jelita cienkiego

U człowieka ma 12 cali, czyli 12* 2,5 cm = 30 cm

Ma kształt podkowiasty.

Dwunastnica połączone są 2 największe gruczoły: trzustka i wątroba

WĄTROBA

Centrum metaboliczne naszego organizmu

Bez wątroby nie można żyć, bez trzustki można.

Wątroba leży pod przeponą.

Wątroba ludzka składa się z 4 płatów.

FUNKCJE WĄTROBY

    ·         Wątroba tworzy żółć, magazynuje ją w pęcherzyku żółciowym który ją zagęszcza i magazynuje

Żółć spływa do dwunastnicy kanalikiem żółciowym. Gdy w dwunastnicy znajduje się pokarm następuje mechaniczne podrażnienie dwunastnicy i wydziela się hormon cholecystokinina (CCK). Cholecystokinina dociera do pęcherzyka żółciowego podrażnia go i żółć spływa do dwunastnicy.

Żółć zawiera kwasy tłuszczowe które emulgują tłuszcze.

Żółć rozbija kwasy tłuszczowe na mniejsze cząsteczki, czyli zwiększa dostępność dola lipaz i ułatwia trawienia.

    ·         Magazynuje glikogen, jeśli trzeba rozkłada go do glukozy

Glukagon i insulina to hormony tworzony w trzustce; oddziałują na siebie antagonistycznie.

    ·         Wątroba tworzy z karotenu retinol, czyli witaminę A.

    ·         W wątrobie ma miejsce cykl mocznikowy

    ·         Magazyn żelaza i witamin rozpuszczalnych w tłuszczach.

    ·         Jest detoksykatorem, czyli rozkłada trucizny, alkohole, kwas mlekowy.

    ·         W wątrobie następuje przetworzenie hemoglobiny umierających erytrocytów na barwniki żółciowe – bilirubinę.

TRZUSTKA

Zbudowana z 3 części:

    ·         Głowa

    ·         Trzon

    ·         Ogon

Jest to gruczoł mieszany endo i egzokrynowy

Endokrynowy  (hormonalny) – wyspy Langerhansa – komórki α wydzielają glukagon, komórki β insulinę.

Egzokrynowy – cześć większa; wydziela sok trzustkowy kanalikiem do dwunastnicy; jest gruczołem wydzielania wewnętrznego

W skład sok trzustkowego wchodzą:

    1)      Woda

    2)      Enzymy

    ·         Lipaza trzustkowa – trawi tłuszcze wcześniej zemulgowane przez kwasy żółciowe  

Kwasy żółciowe to naturalne detergenty, czyli rozbujają duże krople tłuszczu na małe. Zmniejszają napięcie powierzchniowe dużych kropel tłuszczu i trawią je na liczne drobne.

    ·         Amylaza trzustkowa – trawi wielocukry: skrobie i glikogen na dekstryny i maltozę; działa jak amylaza ślinowa tylko w innym pH.    

pH w całym jelicie jest zasadowe pH = 7,2 – 8,5

    ·         trypsynogen

    ·         Chemotrypsynogen

Trypsynogen i Chemotrypsynogen są nieaktywne, bo enzymy zawsze są uwalniane nieczynne by nie strawiły komórek które je uwalniają.

enterokinaza – białko w jelicie uczynnia trypsynogen

Trypsyna i chymotrypsyna to endopeptydazy które rozkładają cząsteczki polipeptydów do tripeptydów i dipeptydów

    ·         Egzopeptydazy

JELITO CZCZE

Ściany podrażnione pokarmem wytwarzają sok jelitowy, są w nim enzymy które kończą proces trawienia

    ·         Polipeptydazy

    ·         Disacharydazy – trawią disacharydy

    ·         Maltaza – trawi maltozę (glukoza + glukoza)

    ·         Sacharoza – trawi sacharozę (glukoza + fruktoza)

    ·         Laktaza – trawi laktozę (glukoza + galaktoza )

    ·         Amylaza jelitowa – działa tak jak amylaza ślinowa i trzustkowa

    ·         Nukleazy – trawią kwasy nukleinowe

W jelicie cienkim są: glicerol, kwasy tłuszczowe, witaminy, aminokwasy, glukoza

Następuje wchłanianie pokarmu do krwi i limfy, czyli płynów ustrojowych.

W kosmku jelitowym znajduje się jedno nierozgałęzione naczynie limfatyczne i liczne naczynia krwionośne.

Wchłanianie pokarmu to transport aktywny. Tylko woda i glukoza są wchłaniane biernie.

Do krwi wchłaniane są: woda, cukry proste, aminokwasy, czyli strawione białka i witaminy rozpuszczalne w owdzie. Krew płynie z tymi związkami z jelita do wątroby żyłą wrotną.

W wątrobie pozostają nadwyżki pokarmowe:

    ·         Glukoza przetwarzana jest w glikogen.

    ·         Aminokwasy ulegają dezaminacji i powstają ketokwasy, a grupy aminowe tworzą amoniak który w wątrobie przetwarzany jest w mocznik.

    ·         Detoksykacji ulegają trucizny. 

Krew z wątroby wypływa żyłą wątrobową z wyrównanym poziomem pokarmowym. Płynie do żyły głównej dolnej, a nią do serca. Z serca tętnicą płucną po tlen. Wraca z płuc żyłą płucną do przedsionka lewego, następnie do lewej komory. Aortą do tętnic i do organizmu.

Tłuszcze wchłaniane są do limfy:

Strawione tłuszcze w komórkach kosmka jelitowego ulegają ponownej resyntezie, czyli powstają na nowo tłuszcze z glicerolu i kwasów tłuszczowych. Tłuszcze wchłaniane są jako mieszanina cząsteczek zresyntezowanych i cząsteczek oddzielnych z otoczką białkową razem nazywa się to CHYLOMIKRON i w tej postaci płynie do komórek. Chylomikrony nie płyną przez wątrobę.

    6.       JELITO GRUBE

Odbywa się przede wszystkim resorpcja, czyli wchłanianie wody i formowanie kału.

Wydalane są niestrawione elementy.

W kanale w jelicie żyją bakterie Escherichia Coli i wydzielają enzymy które umieją trawić celulozę. Bakterie te tworzą witaminy B₁₁, B₁₂, K.

Barwa kały zależy od barwników żółciowych.

Zapach kału to sprawa bakterii, powodują to procesy zachodzące w kale.

Pobieraniem pokarmu kierują ośrodki głodu i sytości. Położone są one w mózgu, a dokładnie w międzymózgowiu w podgórzu.  Pobudzenie ośrodka głodu następuje podczas niskiego poziomu glukozy w krwi płynącej przez mózg. Mózg wysyła impuls „jeść”. Podwyższa się poziom glukozy i ośrodek sytości wysyła impulsy „nie jeść”.

W sytuacjach stresowych wydzielany jest hormon rdzenia nadnerczy – adrenalina – podwyższa poziom glukozy we krwi.

Sekretyna – reguluje pracę układu pokarmowego, wydzielana przez błonę dwunastnicy, pobudza trzustkę, wątrobę i jelito cienkie.

Gdy pokarm opuszcza żołądek i trafia to dwunastnicy wydziela się enterogastron który jest antagonistą gastryny.