UKŁAD DOKREWNY

Jest to drugi układ koordynujący organizm.

Zbudowany jest z gruczołów, mówimy o nich dokrewne, endokrynowe (wydzielania wewnętrznego)

Wśród gruczołów dokrewnych są gruczoły podwójnego wydzielania: trzustka i gonady.

Gruczoły dokrewne zbudowane są z komórek które nastawione są na syntezę jakiejś wydzieliny:

·         Komórki wydzielające hormony peptydowe mają rozbudowaną siateczkę śródplazmatyczną szorstką i dużo rybosomów.

·         Komórki wydzielające hormony sterydowe mają rozbudowaną siateczkę śródplazmatyczną gładką.

Hormony tkankowe – wydzielane przez inne tkanki i narządy niż gruczoły dokrewne.

    1.       Gastryna:

·         pobudza komórki ściany żołądka do wydzielania pepsynogenu i z komórek okładzinowych wydzielenia kwasu solnego

·         podrażnia błonę śluzową żołądka i powoduje owrzodzenia

·         nadprodukcja gastryny prowadzi do nadkwasowości soku żołądkowego

·         nasila skurcze mięśni gładkich żołądka, jelita i pęcherzyka żółciowego

    2.       Enterogastron:

·         wydziela się, gdy pokarm wnika do dwunastnicy

·         jest antagonistą gastryny

·         hamuje wydzielanie soku żołądkowego

·         wydzielany przez śluzówkę dwunastnicy

·         hamuje perystaltykę żołądka

    3.       Sekretyna:

·         hormon regulujący pracę układu pokarmowego

·         wydzielany przez śluzówkę dwunastnicy

·         potęguje działanie cholecystokininy

·         zmniejsza wydzielanie kwasu solnego i gastryny

·         pobudza wydzielanie soku trzustkowego i jelitowego

·         hamuje skurcze żołądka i wzmaga napięcie zwieracza odźwiernika

    4.       Cholecystokinina:

·         działa na pęcherzyk żółciowy, wywołująć skurcze jego mięśniówki i wydzielanie żółci

·         pobudza trzustkę do wydzielania soku trzustkowego

    5.       Serotonina:

·         wytwarzana w płytkach krwi

·         powoduje zwężanie naczyń krwionośnych, przyczyniając się do hamowania krwawienia po zranieniu

·         w błonie śluzowej jelita pobudza perystaltykę jelit

·         w ośrodkowym układzie nerwowym działa, jako neuroprzekaźnik pobudzający

    6.       Erytropoetyna:

·         tworzona w nerkach

·         przyśpiesza powstawanie erutrocytów i powoduje, że są większe przy udziale witaminy B₁₂

·         pobudza enteropoezę w warunkach niedotlenienia nerek

    7.       Histamina:

·         powstaje w różnych narządach i tkankach

·         wpływa na zmiany ciśnienia krwi, które zwykle podwyższa

·         jest pośrednikiem w powstawaniu stanów zapalnych i reakcji uczuleniowych

·         pobudza wydzielanie kwasu solnego przez komórki okładzinowe ściany żołądka

·         rozszerza naczynia krwionośne

    8.       Prostoglandyny:

·         hormony sterydowe i pochodne nienasyconych kwasów tłuszczowych

·         powstają w komórkach całego organizmu w wyniku pobudzenia nerwowego lub hormonalnego oraz działania leków, głównie w skórze i płucach

·         ich działanie trwa krótko i działa wokół miejsca powstawania

·         zmniejszają resorpcję zwrotną wody i Na⁺ z moczu pierwotnego

·         hamują wydzielanie kwasu solnego i enzymów przez komórki ściany żołądka

·         pobudzają skurcze mięśni gładkich, przewodu pokarmowego i macicy (w czasie porodu)

Gruczoły dokrewne wydzielają hormony bezpośrednio do krwi i krew je transportuje, a wnika tylko do tej komórki która go rozpoznaje i posiada dla niego właściwy receptor.

Hormony sterydowe

Znakiem rozpoznawczym komórek do których wnikają hormony sterydowe jest umieszczenie receptora w cytoplazmie. Dzieje się tak, bo sterydy to małe cząsteczki które łatwo przenikają przez błonę białkowo – lipidową. W cytoplazmie komórki hormon łączy się z receptorem i powstaje kompleks hormon – receptor. Kompleks wnika do jądra i uruchamia ekspresję jakiegoś genu (ekspresja genu – ujawnienie jakiegoś genu (synteza jakiegoś białka)).

- hormony płciowe męskie (testosteron) i żeńskie (estrogen i progesteron) – prostoglandy.

- hormony kory nadnerczy (aldosteron i inne mineralokortykoidy, kortyzol i inne glikokortykoidy)

Hormony peptydowe i pochodne aminokwasów.

Dla nich receptor znajduje się w błonie komórkowej. Peptydy to cząsteczki duże nie przenikające przez błony białkowo – lipidowe wobec tego hormon jest już rozpoznawany  w błonie komórkowej i powstaje kompleks hormon – receptor. Kompleks zostaje wprowadzony do cytoplazmy. W tym przypadku kompleks nie wnika do jądra, a uruchamia ciąg reakcji cytoplazmatycznych (metabolicznych).

- hormony przysadki mózgowej – LH (luteinizujący), FSH (folikulotropowy), PRL (prolaktyna), GH (somatotropina, hormon wzroku), ACTH (adenokortykotropina), TSH (treatropina), MSH (melanotropina) – płat przedni

Płat tylny przysadki nie wydziela hormonów, a gromadzi ADH antydiuretyczny (wozopresyne) i OT – oksytocyna.

- hormony trzustki – insulina i glukagon

- hormony rdzenia nadnerczy – adrenalina i noradrenalina

- hormony tarczycy – tyroksyna i trójjodotyronina

Poziom hormonów we krwi jest regulowany na 3 sposoby: 

    1.       Pobudzanie nerwowe – dotyczy rdzenia nadnerczy; pobudzony jest drogą nerwową przez podwzgórze, bo hormony tego gruczołu muszą szybko znaleźć się we krwi.

    2.       Regulacja metaboliczna – polega na tym, że wysoki poziom jakiegoś hormonu pobudza określone przemiany metaboliczne, a wysokie tempo tych przemian uruchamia wydzielanie hormonu o działaniu przeciwstawnym np. insulina - glukagon; kalcytonina – parathormon.

    3.       Regulacja przez kierowniczą rolę przysadki mózgowej

Homeostaza – zdolność do utrzymania równowagi w każdym układzie i każdym narządzie, nie tylko równowagi chemicznej.